Το πλούσιο σε φαινόλες Έξτρα Παρθένο Ελαιόλαδο
είναι ένα σημαντικό θεραπευτικό προϊόν διατροφής.
Γνωρίζουμε ότι από την Αρχαία Ελλάδα ήδη το ελαιόλαδο και μάλιστα το αγουρόλαδο, θεωρείτο φάρμακο που ιάτρευε αρκετές παθήσεις. "Υγρό χρυσάφι" κατά τον Όμηρο αποτελεί θαυματουργή πηγή θρεπτικών συστατικών για τον άνθρωπο.
Οι πατέρες της Ιατρικής ο Ασκληπιός και ο Ιπποκράτης, καθώς και οι μεγαλύτεροι γιατροί της εποχής εκείνης, ο Γαληνός, ο Διοσκουρίδης και ο Διοκλής πίστευαν ακράδαντα στην ευεργετική επίδρασή του στην υγεία και το συνιστούσαν σε καθημερινή βάση ως θεραπεία σε αρκετές περιπτώσεις.
Ο Διοσκουρίδης έγραφε: Έλαιον προς την εν υγεία χρήσιν, άριστον το ωμοτριβές (το τρίβω ωμό), ό και ομφάκινον καλούσιν [1].
Στη σύγχρονη εποχή των ερευνών και των ανακαλύψεων τα τελευταία χρόνια, έχουμε εντυπωσιακά αποτελέσματα στην προσπάθεια τεκμηρίωσης των θεραπευτικών ιδιοτήτων ορισμένων ουσιών που περιέχει το λάδι.
Η μεγαλύτερη προσοχή έχει δοθεί στην μελέτη των φαινολών και παραγώγων τους που περιέχει το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο (EVOO) και δίνει τις ξεχωριστές θεραπευτικές ιδιότητες.
Η ελαιοκανθάλη (Oleocanthal = decarboxymethyl ligstroside aglycone) είναι υπεύθυνη για την αίσθηση καψίματος στο λαιμό (pungency) που είναι χαρακτηριστική του αγουρελαίου. Εξαφανίζεται από το λάδι καθώς ο καρπός ωριμάζει H ελαιοκανθάλη έχει και αντιφλεγμονώδη δράση ανάλογη του Ibuprofen (Brufen, Nurofen, κ.λ.π.) [2].
Νευροεκφυλιστικές παθήσεις
Οι νευροεκφυλιστικές παθήσεις εκτιμάται ότι είναι σε αριθμό μερικές εκατοντάδες με τις πιο γνωστές να είναι οι νόσοι του Αλτσχάιμερ, του Πάρκινσον, του Χάντινγτον και η Αμυοτροφική Πλάγια Σκλήρυνση (ALS). Οι παθήσεις αυτές αποτελούν μία ομάδα ασθενειών κατά τις οποίες τα νευρικά κύτταρα που δομούν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, φθείρονται και σε πολλές περιπτώσεις οδηγούνται στο θάνατο. Τα νευρικά κύτταρα συνήθως δεν αναπαράγονται και δεν αντικαθιστούν τον εαυτό τους. Έτσι, μετά από την καταστροφή τους, προκαλούνται προβλήματα στην διανοητική λειτουργία του ατόμου, δηλαδή μία μορφή άνοιας, ή στην κινητικότητα του ατόμου, δηλαδή αταξία. Στο μεγαλύτερό ποσοστό των ασθενών παρατηρείται συσσώρευση παθολογικών πρωτεϊνών (πχ β-αμυλοειδής, πρωτεΐνη «τ»), δημιουργία ή παρουσία νευροτοξικών μορίων, παρουσία έντονου οξειδωτικού στρες και χρόνια φλεγμονή- όλοι αυτοί είναι παράγοντες που φαίνεται να εκφυλίζουν τους νευρώνες και να τους οδηγούν σε θάνατο.
Σε μια νέα μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Annals of Clinical and Translational Neurology [3], ερευνητές αναφέρουν ότι η καθημερινή κατανάλωση εξαιρετικά παρθένου ελαιόλαδου (EVOO), προστατεύει τη μνήμη και την ικανότητα μάθησης, και μειώνει τον σχηματισμό πλακών αμυλοειδούς-β και νευροϊνιδιακών πλεγμάτων στον εγκέφαλο, κλασικούς δείκτες της νόσου του Αλτσχάιμερ (Alzheimer). “Βρήκαμε ότι το ελαιόλαδο μειώνει την εγκεφαλική φλεγμονή αλλά κυρίως ενεργοποιεί μια διαδικασία γνωστή ως αυτοφαγία, μια διαδικασία με την οποία τα κύτταρα καθαρίζουν τoυς παράγοντες καταστροφής τους.
Υπάρχουν πολλές ακόμα μελέτες [4], [5], [6], που τεκμηριώνουν την θετική δράση της ελαιοκανθάλης και ελαιασίνης κατά κύριο λόγο, αλλά και των άλλων πολυφαινολών του EVOO.
Όπως είδαμε, μέχρι τώρα όλες οι μελέτες έγιναν σε πειραματόζωα. Θα ήταν λοιπόν πολύ χρήσιμο να δούμε και τα αποτελέσματα στον άνθρωπο. Οι ευεργετικές ιδιότητες του ελληνικού ελαιολάδου είναι πάρα πολλές και αυτό έρχονται να επιβεβαιώσουν δύο νέες κλινικές μελέτες Ελληνικών Πανεπιστημίων. Οι έρευνες με ελληνικά ελαιόλαδα υψηλών πολυφαινολών έδειξαν από τα πρώτα στάδια, βελτίωση της κλινικής εικόνας ανθρώπων που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες όπως Αλτσχάιμερ και λευχαιμία.
Αυτά τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών αποκαλύφθηκαν κατά την τελετή των βραβείων Olympia Health & Nutrition 2018, από τον πρωτοπόρο στον τομέα ανάδειξης των φαρμακευτικών ιδιοτήτων του Ελληνικού EVOO, καθηγητή του τμήματος Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Πόρων της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Προκόπη Μαγιάτη.
Στην πρώτη μελέτη, η οποία εκπονείται υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας στο ΑΠΘ Μάγδας Τσολάκη, το αγουρέλαιο με υψηλή περιεκτικότητα σε ελαιοκανθάλη κατάφερε να μειώσει τα συμπτώματα σε ασθενείς με ήπια νοητική έκπτωση (πρόδρομο στάδιο της νόσου Αλτσχάιμερ) και μάλιστα με μεγάλη διαφορά σε σχέση με απλό ελαιόλαδο μετά από κατανάλωση 40 γρ. την ημέρα για έναν χρόνο. Ομάδες ασθενών σε πρώιμο στάδιο της ασθένειας, παρουσίασαν αναστολή της νόσου, σε ασθενείς με μέτρια εξέλιξη της νόσου υπήρξε σταθεροποίηση και στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, η καμπύλη εξέλιξης παρουσίασε σημαντική επιμήκυνση. Τα αποτελέσματα αυτά, σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν παρουσιάζονται πολλές φορές, ούτε σε φαρμακευτικές αγωγές. Αυτή είναι η πρώτη φορά που η δράση του υψηλού φαινολικού ελαιολάδου EVOO στην προστασία του κεντρικού νευρικού συστήματος φαίνεται να επαληθεύεται και σε ανθρώπους, μετά από πολλές εκτενείς μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε πειραματόζωα σε διάφορα πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο.
Στη δεύτερη μελέτη, η οποία εκπονείται υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Πάολα Ρόχας, ελαιόλαδο EVOO εξαιρετικά πλούσιο σε ελαιοκανθάλη δόθηκε για περίοδο τριών μηνών σε ασθενείς με χρόνια λεμφοβλαστική λευχαιμία και τα εντυπωσιακά αποτελέσματα έδειξαν μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων και εξειδικευμένο θάνατο των καρκινικών κυττάρων. Παράλληλα, το ελαιόλαδο βελτίωσε και μια σειρά από βιοχημικούς δείκτες χωρίς να έχει καμία αρνητική επίδραση στους ασθενείς. Είναι η πρώτη φορά που υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για τις θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιολάδου με υψηλή ελαιοκανθάλη σε ογκολογικούς ασθενείς και θεωρείται μια πολύ σημαντική πρωτοπορία της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας.
Ένα ακόμα τρίτο σημαντικό νέο είναι ότι στην Ερευνητική Επιστημονική Μελέτη για τη «σκλήρυνση κατά πλάκας» από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, θα συμμετάσχει και λάδι EVOO. «Έχουμε πλέον στα χέρια μας πολύ σοβαρά στοιχεία για τις θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιολάδου με υψηλές φαινόλες. Χρειάζεται να συνεχιστούν στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ οι μελέτες που έχουν ξεκινήσει» τόνισε η πρόεδρος του World Olive Center for Health δρ. Ελένη Μέλλιου.
Τέλος, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 432/2012 ( L 136/25.5.2012 σελ. 26), της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλείας Τροφίμων (E.F.S.A) (European Food & Safety Authority), τον Ισχυρισμό Υγείας – Health Claim, μπορεί να φέρει μόνο το ελαιόλαδο που περιέχει τουλάχιστον 250mg πολυφαινόλες ανά 1 Kg ελαιολάδου, δηλαδή σε μια κουταλιά της σούπας 20g να περιέχονται περισσότερο από 5mg πολυφαινόλες.
Σαμπαζιώτης Γεώργιος Φαρμακοποιός για την «Ωδή Ελαίου»
1. Pedanius Dioscorides (De Materia Medica κεφ. ΚΘ’ «Περί ελαίου ωμοτριβούς)
- 2. "Phytochemistry: Ibuprofen-like activity in extra-virgin olive oil." Beauchamp, Gary K. et al. Nature (2005), 437(7055), 45-46
- 3. Elisabetta Lauretti et al. Extra-virgin olive oil ameliorates cognition and neuropathology of the 3xTg mice: role of autophagy. Annals of Clinical and Translational Neurology (2017) DOI: 10.1002/acn3.431
- 4. ACS Chem Neurosci. 2013 Jun 19;4(6):973-82. Olive-oil-derived oleocanthal enhances β-amyloid clearance as a potential neuroprotective mechanism against Alzheimer's disease: in vitro and in vivo studies. Abuznait AH, Qosa H, Busnena
- 5. Pitt, J., Roth, W., Lacor, P., Smith, A. B., Blankenship, M., Velasco, P. & Klein, W. L. (2009). Alzheimer's-associated Aβ oligomers show altered structure, immunoreactivity and synaptotoxicity with low doses of oleocanthal. Toxicology and applied pharmacology, 240(2), 189-197. 121
- 6. Grose C, Rigacci S, Ambrosini S, Ed Dami T, Luccarini I, et al. (2013) The Polyphenol Oleuropein Aglycone Protects TgCRND8 Mice against Aß Plaque Pathology. PLoS ONE 8(8): e71702